Türk kimyagerden parlak başarı! Sahte ilaçları anında yakalayan cihaz geliştirdi!
Türk Kimyager Dr. Derya Cebeci, kızıl ötesi ışık kullanan bir cihazla 20 saniyede sahte ilaç tespiti yapabilen sistem geliştirdi. Ayrıca Cebeci’nin geliştirdiği diğer sistem, bu yıl içinde kullanıma girecek yapay zeka destekli ve bulut tabanlı sistem… Bu sistem vasıtasıyla dünyada yılda 400 milyar doları bulan narkotik suçlar seviyesinde hacmi olan sahte ilaç pazarına darbe vurulacak. Türk kimyagerden parlak başarı! Sahte ilaçları anında yakalayan cihaz geliştirdi!
Dr. Derya Cebeci’nin geliştirdiği bu harika teknolojik sistem, 20 saniye içinde “barkod okur” gibi ilaçların muhtevasını okuyabiliyor. Antifiriz içeren sahte öksürük şurupları, kalp ilacı karıştırılan zayıflama çayları, Sahte kanser ilaçları, gibi denetimsiz olarak piyasada satılan ürünler sebebiyle dünya çapında her yıl 1 milyon kişinin hayatını kaybettiğine dikkati çeken Dr. Cebeci, bunların yanı sıra Kovid aşıları ve ilaçlarının denetiminde de bu teknolojinin kullanılabileceğini işaret etti.
Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü’nden mezun olduktan sonra ihtisas yapmak üzere Amerika’ya gitti Dr. Derya Cebeci… Amerika Gıda ve İlaç Dairesi FDA’da doktora sonrası araştırmacı pozisyonunda çalışırken sahte ilaç, gıda takviyesi veya kozmetik ürünlerin tespit edilmesini amaçlayan projeler geliştirmeye başladı.
Dr. Derya Cebeci, tersine beyin göçü olarak ifade edilecek bir dönüş ile 17 yıl sonra Türkiye’ye geri döndü. Şu anda, dünyada dünyada bir ilk olarak geliştirdiği bulut tabanlı sahte ilaç analiz sisteminin, İstanbul Teknokent’te TÜBİTAK ve KOSGEB desteğiyle kurduğu kendisine ait biyoteknoloji firması Portmera’da üretimine başlayacak.
Bu sene zarfında ürünün sahada kullanılmaya başlanacağını söyleyen Dr. Cebeci, bu sistemle dünyada 400 milyar doları bulan sahte ilaç pazarına büyük bir darbe vurulabileceğini ifade ediyor.
Dr. Cebeci’nin laboratuvar ve uzman personel gerektirmeden yakın kızıl ötesi ışık ile 20 saniyede analiz yapabilen sistemi, Türkiye’de Sağlık Bakanlığı ve Emniyet birimleri tarafından kullanılacak. Ayrıca bu sistem, uluslararası alanda İnterpol, Avrupa İlaç Ajansı EMA, FDA ile çeşitli uluslararası gümrük firmaları tarafından kullanılacak.
Sahte ilaç pazarı yasal ilaç pazarına oranla iki kat hızla büyüyor
Sahte ilaç ve gıda pazarının yıllık 400 milyar dolarlık bir pazar payı ile narkotik alanla yarıştığına dikkat çeken Dr. Cebeci:
“Sahte ilaç pazarı, yasal ilaç pazarından iki kat daha hızlı büyüyerek devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre dünyadaki ilaç pazarının yüzde 10-15’i sahte ilaç piyasasının elinde. Her yıl 1 milyondan fazla kişi sahte ilaçlar nedeniyle ölüyor. 2019 yılında AB’deki ilaç şirketleri 27 milyar Euro’yu sahte ilaç pazarına kaptırdı. Bu alanda, özellikle sahada, pratik bir şekilde sahte ilaçların taramasını yapabilecek teknolojiler yok. Olanlar çok kısıtlı ve pahalı. FDA’deki çalışmalarım sırasında bu pazarı fark ettim ve bu alandaki araştırmalarıma başladım.
Türkiye’ye döndükten sonra da TÜBİTAK ve KOSGEB desteklerini kullanarak bu projeyi başlatmaya karar verdim. Yaklaşık 10 yıldır sahte ve standart altı ilaçların sahada hızlı şekilde, tahribatsız tespiti üzerine çalışıyorum. Dünyada ilk olarak biz başladık bu çalışmaları yapmaya. Pazarda buna benzer bir ürün yoktu. Şu anda Yale Üniversitesi’nden bizimki gibi başka bir startup firması, Afrika pazarına girdi. Biz de bu yıl içerisinde hem küresel hem de ulusal pazara girmiş olacağız” dedi.
‘Kızılötesi ışıkla ilacın parmak izini çıkarıyoruz.’
“Geliştirdiğimiz teknoloji ile 20 saniye içerisinde bir ilacın etken maddesinin ne olduğunu tespit edebiliyoruz. Bunu da hiçbir kimyasal kullanmadan, herhangi bir kimyasal atık üretmeden, herhangi bir sarfiyat maliyeti olmadan yapıyoruz” diyen Dr. Cebeci, ışığın madde ile etkileşimini kullanarak sistemin çalıştığını vurguladı. Dr. Cebeci, sistemi şöyle anlattı:
“Işığı, bir kimyasal tarama, kimyasal araştırma aracı olarak kullanarak, maddelerden molekül seviyesinde veri alıyoruz. Daha sonra aldığımız bu kimyasal verileri, yani maddelerin ya da ilaçların parmak izlerini, ileri analiz yapay zeka yöntemleriyle geliştirip istediğimiz verileri o datalardan çekiyoruz. Bulut ve güncel kimya teknolojilerini bir araya getirerek limitsiz, çok verimli, çok etkin bulut tabanlı sahte ilaç denetleme sistemi geliştirdik.
Sistemimizi alıp sahaya inip kimyasal analizi, herhangi başka bir kimyasala ihtiyaç duymadan, örneğe de zarar vermeden, yerinde, saniyeler içerisinde yapabiliyoruz. Prototipimiz hazır. Sistemi ticari bir ürün haline getirmek ve son ar-ge çalışmalarını yapmak için şu anda TÜBİTAK ve bir Avrupa Birliği projesi üzerinde çalışıyoruz. Hazır hale geldikten sonra kendi Sağlık Bakanlığımız (Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu TİTCK) ve başta Nijerya olmak üzere dünya pazarına açılacağız. EMA, FDA, Dünya Sağlık Örgütü gibi kuruluşlarla çalışacağız.”
